De schappen in de supermarkt, de dozen die de postbode brengt, zelfs het zakje om je broodje – verpakkingen zijn overal. Ze beschermen onze producten, houden voedsel vers en maken transport mogelijk. Maar de berg afval die ze veroorzaken, groeit ons boven het hoofd. Gelukkig gloort er hoop aan de horizon, en die hoop heet duurzaam verpakken. Steeds meer bedrijven, van kleine Rotterdamse startups tot grote multinationals, zien in dat de toekomst van verantwoord ondernemen onlosmakelijk verbonden is met hoe we onze producten verpakken. Het is niet langer een ‘leuk extraatje’, maar een cruciale stap richting een circulaire economie en een gezondere planeet. En weet je wat het mooie is? Jij, als consument én als ondernemer, speelt hierin een sleutelrol!
De onmiskenbare roep om verandering in de verpakkingswereld
De cijfers liegen er niet om: wereldwijd is de productie van plastic afval in twintig jaar tijd verdubbeld, en een groot deel daarvan belandt op stortplaatsen of, erger nog, in ons milieu. Volgens een OESO-rapport zal deze stroom zonder ingrijpen tegen 2060 zelfs verdrievoudigen. Ook dichter bij huis, in de Europese Unie, produceert elke inwoner jaarlijks bijna 180 kg verpakkingsafval, waarbij verpakkingen goed zijn voor 40% van het plasticgebruik en 50% van het papierverbruik. Als we niets doen, neemt dit in de EU tegen 2030 met nog eens 19% toe. (Antalis NL) Gelukkig groeit het bewustzijn. Uit onderzoek blijkt dat consumenten steeds vaker de voorkeur geven aan bedrijven die duurzaam verpakken; zo’n 64% koopt eerder bij retailers die hier werk van maken en de helft is zelfs bereid meer te betalen voor duurzame verpakkingen en levering. (Smurfit Kappa) Sommige consumenten, wel 33%, hebben zelfs wel eens een aankoop geweigerd vanwege niet-duurzame verpakkingen. Deze veranderende consumentenvraag, in combinatie met strengere wetgeving zoals de Europese Green Deal die streeft naar een circulaire economie in 2050 (Igepa), maakt dat duurzaam verpakken een onmisbaar onderdeel is geworden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het is een concrete manier voor bedrijven om hun verantwoordelijkheid te nemen en bij te dragen aan een betere wereld. (Duurzaam Ondernemen)
Duurzaam verpakken is daarmee geëvolueerd van een trend naar een fundamentele bedrijfsstrategie. Het gaat niet alleen om het ‘groene’ imago, maar om het daadwerkelijk verkleinen van je ecologische voetafdruk, het efficiënter omgaan met grondstoffen en het anticiperen op de toekomst. Bedrijven die nu investeren in duurzame verpakkingsoplossingen, positioneren zichzelf als voorlopers en bouwen aan een toekomstbestendig model. De vraag is niet óf je als bedrijf overstapt, maar hoe snel je deze onmisbare transitie omarmt. De alomtegenwoordigheid van plastic verpakkingen, zoals de zakjes met kleine onderdelen die we vaak tegenkomen (zie afbeelding hieronder), benadrukt de urgentie om over te stappen op de duurzame alternatieven die we bespreken.
Wat maakt een verpakking écht duurzaam
Maar wat betekent ‘duurzaam verpakken’ nu precies? Het is een term die je vaak hoort, maar de lading is breder dan je misschien denkt. Het gaat verder dan een verpakking die er ‘groen’ uitziet of gemaakt is van één specifiek ‘eco-materiaal’. Echte duurzaamheid in verpakkingen vraagt om een integrale benadering, waarbij je kijkt naar de volledige levenscyclus: van de winning van grondstoffen en de productie, via het transport en gebruik, tot en met de afvalfase. (Somewang, KIDV) Kernaspecten hierbij zijn een efficiënt materiaalgebruik, de keuze voor hernieuwbare of gerecyclede materialen, een energiezuinig productieproces, en een ontwerp dat recycling of compostering na gebruik optimaliseert. Denk aan materialen die biologisch afbreekbaar zijn of gemaakt van milieuvriendelijke bronnen zoals suikerriet of gerecycled karton. (Driepak verpakkingen) De afbeelding hieronder benadrukt het belang van doordachte materiaalkeuze en recycling in de levenscyclus van duurzame verpakkingen.
De vier R’s als leidraad
Een handig raamwerk om hierover na te denken zijn de vier R’s: Reduce, Reuse, Recycle en Rethink. (Igepa) Reduce gaat over het minimaliseren van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal. Is die grote doos echt nodig, of kan het compacter? Wist je dat een gemiddeld pakket voor 30% uit lucht bestaat? (Shops United) Minder materiaal betekent minder grondstoffen, minder CO2-uitstoot tijdens transport en vaak ook lagere kosten. Reuse focust op herbruikbare verpakkingen, een essentieel onderdeel van de circulaire economie. Denk aan statiegeldflessen, herbruikbare boodschappentassen of slimme retourverpakkingen voor webshops. Recycle is cruciaal als verminderen of hergebruiken niet (volledig) mogelijk is. Dit betekent ontwerpen voor recycleerbaarheid, bijvoorbeeld door monomaterialen te gebruiken of materialen die makkelijk te scheiden zijn. (Colruyt Group) En tot slot Rethink: durf je huidige verpakkingsstrategie kritisch onder de loep te nemen. Kan het anders, slimmer, duurzamer? Het is belangrijk om hierbij de balans te vinden; ‘under-packaging’ kan leiden tot productverlies, wat vaak een grotere milieu-impact heeft dan de verpakking zelf. (KIDV) Er is geen universele oplossing; de beste aanpak vereist vaak maatwerk, afhankelijk van het product en de context.
Keurmerken en certificeringen als wegwijzer
Om de duurzaamheidsclaims van materialen en processen te staven, spelen keurmerken en certificeringen een belangrijke rol. Labels zoals FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC voor duurzaam bosbeheer (voor papier en karton), Cradle to Cradle, en het Europees Ecolabel bieden jou als consument en ondernemer houvast. (Macropak, Colruyt Group) Ook het GOTS-keurmerk (Global Organic Textile Standard) voor biologisch textiel kan relevant zijn, bijvoorbeeld voor herbruikbare katoenen tassen die als verpakkingsalternatief dienen. Ze garanderen dat er is gekeken naar de herkomst van materialen en de impact van productieprocessen, waardoor je bewustere keuzes kunt maken.
Innovatie als motor voor duurzame verpakkingen
De transitie naar duurzame verpakkingen wordt gedreven door indrukwekkende innovaties. We zien een golf van nieuwe materialen en slimme ontwerpen die traditionele, vervuilende opties vervangen. De mogelijkheden lijken eindeloos en bieden spannende perspectieven voor een circulaire toekomst. Ik word zelf altijd enthousiast als ik zie welke creatieve oplossingen er worden bedacht!
Opkomst van nieuwe duurzame materialen
Kijk bijvoorbeeld naar de opkomst van:
- Plantaardige plastics en biopolymeren: Materialen zoals PLA (polymelkzuur), gemaakt van maïszetmeel of suikerriet, zijn vaak biologisch afbreekbaar of composteerbaar onder de juiste omstandigheden. (Macropak, CAS) Coca-Cola experimenteert zelfs met een ‘PlantBottle’ van 100% plantaardig plastic. (Sustainability Magazine)
- Mycelium: Dit wortelnetwerk van paddenstoelen groeit uit tot een sterk, lichtgewicht en biologisch afbreekbaar verpakkingsmateriaal, een perfect alternatief voor piepschuim. Bedrijven als Ecovative (gebruikt door Dell) en The Magical Mushroom Company lopen hierin voorop. (Antalis NL, Somewang)
- Verpakkingen van landbouwafval: Reststromen zoals rijststro, dat anders vaak verbrand zou worden en luchtvervuiling veroorzaakt, kunnen worden omgezet in waardevolle verpakkingsmaterialen. Een mooi voorbeeld van hoe je een probleem omzet in een oplossing! (MVO Nederland)
- Op koolstofafvang gebaseerde verpakkingen: Innovatieve technologieën vangen CO₂-uitstoot af en zetten deze om in polymeren voor verpakkingen, zoals AirCarbon van Newlight Technologies. (Antalis NL)
- Zeewier en andere mariene bronnen: Er wordt volop geëxperimenteerd met verpakkingen op basis van zeewier, die soms zelfs eetbaar of oplosbaar in water zijn. (Green Business Benchmark)
Slimme aanpassingen in verpakkingsontwerp
Naast nieuwe materialen zien we ook slimme aanpassingen in het ontwerp van verpakkingen zelf. Denk aan:
- Productheroverweging: Soms is de duurzaamste verpakking géén verpakking. Lush is hier een bekend voorbeeld van met hun vaste shampooblokken, wat enorm veel plastic flessen scheelt. (KIDV)
- Geïntegreerde functionaliteit: Een verfemmerdeksel dat ook als verfbakje dient (Flex/design) of een slimme tray zoals de BeeMagicTray die vocht opvangt zonder absorberende inlegvelletjes, waardoor recycling makkelijker wordt. (KIDV)
- Innovatieve sluitingen: Het ‘Easy Lid System’ maakt een apart deksel overbodig door een dubbele sealtechniek, wat materiaal, CO2 en transportkosten bespaart. (KIDV)
- Volledig recyclebare componenten: Zelfs kleine onderdelen maken een verschil. Kraft Heinz ontwikkelde samen met Berry Global een volledig recyclebare ketchupdop van één type plastic. (Sustainability Magazine)
- Herbruikbare systemen: Retailers zoals Colruyt zetten sterk in op herbruikbare groente- en fruitzakjes, broodzakken en stevige boodschappentassen, vaak gemaakt van gerecycled materiaal. (Colruyt Group)
Technologie speelt hierbij een steeds grotere rol, bijvoorbeeld door de inzet van AI om de ontwikkeling van nieuwe materialen te versnellen (CAS) of systemen als ‘Box on Demand’ die verpakkingen perfect op maat maken en zo materiaal en opvulmiddel besparen. (Igepa)
De win-win van duurzaam verpakken
De overstap naar duurzame verpakkingen is veel meer dan alleen een ‘groene’ daad; het levert concrete voordelen op voor zowel onze planeet als voor ondernemers. Het is een klassieke win-winsituatie. Allereerst is er natuurlijk de enorme milieuwinst. Door te kiezen voor materialen die recyclebaar, biologisch afbreekbaar of gemaakt zijn van hernieuwbare bronnen, verminderen we de afvalberg, de CO2-uitstoot en de druk op onze natuurlijke hulpbronnen. (Macropak, KIDV) Dit draagt direct bij aan de bescherming van ecosystemen en helpt de klimaatverandering tegen te gaan.
Voor bedrijven vertaalt dit zich in een sterkere marktpositie. Consumenten zijn zich steeds bewuster van de impact van hun aankopen en kiezen vaker voor merken die duurzaamheid serieus nemen. Uit onderzoek blijkt dat een meerderheid van de consumenten bereid is meer te betalen voor producten in milieuvriendelijke verpakkingen en loyaler is aan bedrijven die hierin investeren. (Smurfit Kappa, HSV-PI) Een duurzame verpakking is een tastbaar bewijs van je maatschappelijke betrokkenheid en kan je merkimago aanzienlijk versterken. (Green Business Benchmark, Shops United) Deze bewuste levensstijl strekt zich vaak verder uit dan alleen verpakkingen; veel mensen investeren bijvoorbeeld in een kwalitatief goede sportlegging voor hun actieve momenten, omdat comfort en duurzaamheid ook daar een rol spelen in het algehele welzijn en de zorg voor zichzelf en de omgeving.
Daarnaast leidt duurzaam verpakken vaak tot kostenbesparingen op de langere termijn. Efficiënter materiaalgebruik, lichtere verpakkingen en minder afval kunnen de kosten voor inkoop, transport en afvalverwerking drukken. (Macropak, Somewang) Bovendien helpt het bedrijven om te voldoen aan de steeds strengere milieuwetgeving en -doelstellingen, zoals die vanuit de EU (Antalis NL), waardoor je boetes en andere sancties voorkomt. Het geeft je een concurrentievoordeel en maakt je bedrijf klaar voor de toekomst. (DS Smith ePack) Om dit succesvol te doen, is een integrale aanpak essentieel, waarbij samenwerking in de hele keten – van grondstofleverancier tot consument – centraal staat. (MVO Nederland) Ook concepten als Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (EPR), waarbij producenten verantwoordelijk worden voor de end-of-life fase van hun verpakkingen, spelen hierin een steeds grotere rol. Een uitstekende bron voor meer informatie over de integrale benadering van duurzame product-verpakkingscombinaties is het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), dat diepgaande inzichten biedt voor bedrijven die deze transitie willen maken.
Jouw rol in de verpakkingsrevolutie
De overgang naar een wereld met duurzame verpakkingen lijkt misschien een enorme opgave, maar het is een reis die we samen maken, stap voor stap. Zowel als consument als ondernemer heb je de kracht om een positieve impact te maken. Als consument kun je bewuste keuzes maken in de winkel: let op keurmerken, kies voor producten met minder of recyclebare verpakkingen, en vraag bedrijven om duurzamere opties. Jouw koopkracht is een krachtig signaal! De afbeelding hieronder symboliseert hoe elke individuele en bedrijfsmatige keuze voor duurzaamheid bijdraagt aan een gezondere planeet.
Voor ondernemers, groot of klein, geldt: begin vandaag nog. Analyseer je huidige verpakkingsmaterialen en -processen. Waar kun je verminderen, hergebruiken of overstappen op duurzamere alternatieven? Er zijn talloze bronnen en experts die je kunnen helpen, zoals het eerder genoemde Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV). Het hoeft niet allemaal in één keer perfect; elke verbetering telt. De toekomst van verpakken is onmiskenbaar circulair, een systeem waarin afval niet bestaat en materialen oneindig worden hergebruikt. Laten we samen bouwen aan die toekomst, waarin verantwoord ondernemen en een gezonde planeet hand in hand gaan. Jouw bijdrage, hoe klein ook, is een essentieel onderdeel van deze prachtige, groene revolutie.